موزه تاریخ طبیعی زنجان از جمله مکان های فرهنگی، اجتماعی، آموزشی، تحقیقاتی و نمایشگاهی می باشد که می تواند علاوه بر شناساندن هر چه بیشتر زیست بوم های مختلف و گونه های حیات وحش و پوشش گیاهی منطقه ارزش حفظ و نگهداری تنوع زیستی را نیز به اقشار مختلف مردم جامعه یادآوری نماید.
موزه تاریخ طبیعی زنجان در راستای تکمیل مراکز تحقیقاتی دانشجویان و دانش آموزان نقش به سزایی دارد. این موزه که در پارک جنگلی ارم اول جاده زنجان به تبریز واقع شده در زمینی به مساحت ۲ هزار متر مربع و با زیربنای ۸۰۰ متر مربع احداث و همه روزه از ساعت ۹ تا ۱۲ صبح و ۱۶ تا ۲۰ عصر برای بازدید عموم دایر است.
با توجه به این اصل مهم که ادامه حیات بشری به بقای طبیعت بستگی دارد از این رو اهمیت علوم طبیعی و نقش موزه های تاریخ طبیعی در اشاعه دانش و فرهنگ زیست محیطی در جهان امروز بیشتر محسوس میباشد. لذا این مراکز میتوانند اندیشه و احساس مردم را در مورد جلوه های تنوع زیستی و خطر انقراض گونه های کمیاب جانوری و گیاهی برانگیزد.
از وظایف اصلی این واحد علمی و آموزشی متمرکز ساختن تحقیقات علمی و کاربردی و در صورت امکان اجرای بسیاری از آن‌هاست تا بتواند از طرفی در ابعاد وسیع تعالی علمی دانشجویان و دانش‌آموزان زنجانی را میسر ساخته و از طرف دیگر گامی ارزنده در راستای هرچه مطلوب‌تر کردن بهره‌گیری صحیح از منابع طبیعی و میراث ملی شهرمان بردارد.
به طور کلی آنچه که در حال حاضر به نام موزه تاریخ طبیعی زنجان شناخته می‌شود یک مجموعه ای است که در اثر جمع آوری انواع نمونه های جانوری، گیاهی، سنگ‌ها، سنگواره ها و همچنین انواع حیوانات تاکسیدرمی شده استان و بعضی از نقاط کشورمان به وجود آمده است.
موزه تاریخ طبیعی زنجان که از لحاظ ساختمان و طبقه بندی نمونه‌های جانوری و گیاهی و نوع گونه های جمع آوری شده یکی از موزه های طبیعی در خور توجه در سطح کشور است و با اقداماتی که انجام گرفته در این مرکز بیش از ۵۸ نمونه از پستانداران، ۱۰۳ نمونه از پرندگان، ۲۶ نمونه از خزندگان، ۱۷ نمونه انواع ماهیان و ۱۲۰ نمونه از حشرات مختلف جمع آوری و در معرض دید بازدیدکنندگان قرار داده شده است.
در این موزه که نمونه های نادر گیاهی، جانوری و کانی استان زنجان جمع آوری و به صورت نمایشگاهی که نمایانگر اکو سیستم متنوع استان است، طراحی و مسجع گردیده است در حال حاضر یکی از موزه های غنی در سطح کشورمان محسوب می‌شود.
از گونه‌های موجود در موزه تاریخ طبیعی زنجان می‌توان به ۱۵ گونه گیاهی، ۳۸ گونه فسیل بی مهرگان، بیش از ۳۰ گونه فسیل گیاهان، ۷۶ گونه سنگ و کانی، ۱۹ گونه اسکلت و بالغ بر ۵۵ گونه از سایر بندپایان اشاره کرد.
در موزه تاریخ طبیعی زنجان غرفه هایی که نمایانگر اکوسیستم های متنوع استان است طراحی و به صورت بسیار زیبایی مجسم شده و همچنین نمودی از غارهای آهکی و تشکیلات استالاگیت و استالاگمیت استان به نمایش گذاشته شده است.
در این مرکز فرهنگی و آموزشی« دیو راماهایی» که نمایانگر طبیعت استان است طراحی و در قالب صحنه‌ای با حیات وحش موجود مجسم و به طرز بسیار جالبی پیاده گردیده و سعی شده است جانور در محیط طبیعی زندگی خود بصورتی نشان داده شود که نمایانگر ارتباط حیوان با محیط زیست خود باشد و دانش‌پژوهان بتوانند نهایت استفاده را ببرند.
در موزه تاریخ طبیعی زنجان در صحنه ای از دوران های ماقبل تاریخ با تجسمی از دایناسورها و گیاهان در ۱۵۰ میلیون سال پیش طراحی و به نمایش گذاشته شده است. این صحنه که حاصل تلاش هنرمندان مجسمه ساز با همکاری زیست شناسان و تاکسیدرمیست های سازمان حفاظت محیط زیست ساخته شده بسیار قابل توجه است.
در صحنه ماقبل تاریخ این موزه دایناسورهایی به نام‌های آلازاروس گوشت خوار و دیمیترودون که اجداد تمساح فعلی است و پرنده پتر آنودون و رامغارنکوس به نمایش گذاشته شده است.
در همه قسمت های موزه تاریخ طبیعی زنجان با قرار دادن کارت های مخصوص اطلاعات کلی و لازم در مورد هر یک از نمونه ها به بازدید کنندگان ارائه شده است.
صحنه ماقبل تاریخ این موزه همچنین نموداری از آتش‌فشان ها، مرداب‌ها و رستنی‌های دوران های مختلف زمین‌شناسی را نشان می‌دهد.
موزه تاریخ طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان زنجان به منظور حفظ و در معرض نمایش گذاشتن گونه های جانوری و گیاهی، سنگواره ها و نمونه هایی از برخی کانی ها و سنگ های معدنی موجود در استان، در سال ۱۳۷۳ افتتاح گردید.
در سال ۱۳۸۰ اقدامات دامنه داری جهت بهسازی کمی و کیفی موزه تاریخ طبیعی صورت گرفت، این اقدامات عبارتند از: افزایش فضای مفید موزه، مرمت نمونه های آسیب دیده، طراحی و ساخت ویترین های محافظ نمونه و نیز جذب پرسنل فنی و کارشناسی برای موزه در جهت ارتقاء کمی و کیفی آن از وضعیت نمایش و تفریحی به موقعیت خدمات دهی بیشتر از نظر علمی و تخصصی به دانش آموزان، هنرجویان، دانشجویان و سایر علاقمندان به طبیعت و حیات وحش.