معرفی استان زنجان

استان زنجان یکی از استان‌های آذری‌نشین ایران است که در منطقه آذربایجان ایران قرار گرفته‌است. مرکز این استان شهر زنجان است. استان زنجان دارای ۸ شهرستان و ۱۲۱۰ آبادی است که از این تعداد، ۹۷۸ آبادی دارای سکنه و بقیه خالی از سکنه می‌باشند.

قدمت آن متعلق به اواخر هزاره دوم قبل از میلاد است. مرکز این استان در قبل از اسلام زنگان  یا زندیگان و به معنای منسوب به کتاب زند نام داشته‌است که پس از استیلای اعراب بنا به ضرورت تلفظ معرب به زنجان تغییر یافته‌است. این استان از قدیم به سبب قرار گرفتن در حاشیه جاده ابریشم و راه تجاری مسیر هند و چین به اروپا دارای اهمیت خاصی بوده‌است. استان بر اساس آخرین تقسیمات کشوری در سال ۱۳۷۶ دارای هشت شهرستان به نام‌های زنجان، سلطانیه، خرمدره، خدابنده، ایجرود، طارم و ماهنشان است و در مرداد سال ۱۳۹۲ شهرستان سلطانیه به آن اضافه شد و دارای هشت شهرستان شد.

بنای عظیم گنبد سلطانیه که بعد از کلیسای جامع فلورانس و ایاصوفیه در استانبول عظیم‌ترین گنبد تاریخی جهان به‌شمار می‌آید، در این استان قرار دارد. همچنین معبد داش‌کسن باقی‌مانده از زمان سلسله ساسانیان نیز از آثار تاریخی این استان است. این استان در مقطعی در زمان قاجار با نام ایالت خمسه خوانده می‌شد.

مردم استان زنجان به زبان ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند. زبان تاتی از بخشی از شمال طارم علیا دامنه کوه البرز بجا مانده‌است در حدود ۸ روستا (چرزه، باکلور، جمال آباد، قسمتی از آبادی هزارود، بندرگاه، سیاورود، نوکیان، قوهیجان) به زبان تاتی صحبت می‌کنند.

حمدالله مستوفی در کتاب نزهة القلوب که در حدود سال ۷۴۰ق نوشته شده مردم زنجان را سنی مذهب معرفی می‌کند. اما در دوران صفویه با حمایت صفویان از مذهب شیعه به تدریج مذهب تشیع رواج یافته‌است.

طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و بر پایه یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد در استان زنجان به قرار زیر بود: ۱٫۱فارس (۷٪ مرد، ۱٫۳٪ زن)، ۹۸٫۴ ترک (۹۸٫۴٪ مرد، ۹۴٫۴٪ زن) و ۰٫۵ بدون جواب بودند که در نتیجه زنجان استانی کاملاً آذری‌ زبان است.

هم‌اکنون استان زنجان دارای ۸ شهرستان، 18 بخش و 21 شهر است. شهرستان‌های آن شامل زنجان، طارم، ماهنشان، خدابنده، ایجرود، ابهر، خرمدره و سلطانیه می‌باشند.

قزوین در سال ۱۳۷۳ از استان زنجان جدا شد و به استان تهران پیوست، و در سال ۱۳۷۶ به استان قزوین مبدل شد. بر پایهٔ دومین قانون تقسیمات کشوری و وظایف فرمانداران و بخشداران (مصوب ۳ بهمن ۱۳۱۶ خورشیدی)، اراک در کنار زنجان جزء استان یکم قرار گرفت. اراک در ۱۹۶۳ میلادی از استان یکم جدا شد.

موقعیت جغرافیایی
استان زنجان در قسمت مرکزی و شمال‌غربی کشور، ما بین۳۵ درجه و ۲۵ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۱۵ دقیقه عرض شمالی و ۴۷ درجه و ۱ دقیقه تا ۴۹ درجه و ۵۲ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است. این استان با هفت استان هم مرز می‌باشدبه طوریکه از شمال به شهرستان خلخال از استان اردبیل، شهرستان رودبار از استان گیلان، از شمال شرقی و شرق به شهرستان‌های تاکستان و بوئین زهرا و قزوین از استان قزوین، از جنوب به شهرستان همدان از استان همدان، از جنوب غربی به شهرستان بیجار از استان کردستان و از مغرب به شهرستان تکاب از استان آذربایجان‌غربی و از شمال غرب به شهرستان‌های میانه و هشترود از استان آذربایجان‌شرقی محدود است.

اقلیم و ویژگی های طبیعی
استان زنجان از نظر شکل ظاهری زمین، دارای دو منطقه کوهستانی و جلگه‌ای می‌باشد که اکثر شهرهای آن در دامنه کوه‌ها و دشت‌های بین رشته کوه‌ها و مناطق کوهستانی قرار گرفته‌اند. اقلیم استان متاثر از دو عامل مهم یعنی نحوه ورود جبهه‌های عظیم رطوبتی وحرارتی، و وضعیت توپوگرافی و ارتفاع از سطح دریا می‌باشد. تیپ غالب اقلیمی استان نیمه خشک فراسرد (۵۲%) و سرد (۱۸%) می‌باشد که حدود ۷۰ % درصد سطح استان را می‌پوشاند. تیپ اقلیمی نیمه خشک فرا سرد دارای درجه حرارت متوسط ماهانه در سردترین ماه سال کمتر از ۷- درجه سانتی‌گراد است. متوسط درجه حرارت در ماه‌های فروردین اردیبهشت، مهر و آبان مطلوب و مابین ۸ الی ۱۴ درجه سانتی‌گراد و در ماه‌های خرداد، تیر، مرداد و شهریور گرم و درماه‌های آذر، دی، بهمن و اسفند سرد می‌باشد.

وضعیت منابع طبیعی:
رودهای مهم در این استان قزل اوزن، زنجانرود و ابهررود است. بلندترین نقطه استان در ارتفاعات تخت سلیمان و کمترین در قزل اوزن در گیلوان می‌باشد. تنوع آب و هوائی این منطقه موجب ایجاد گونه‌های متفاوتی از زندگی جانوری و گیاهی شده است. به دلیل شرایط کوهستانی این ناحیه و تاثیرات غیرمستقیم جریانات جوی مرطوب شمال غربی آب و هوای استان را می‌توان به دو ناحیه تقسیم نمود: آب و هوای کوهستانی سرد با تابستانی معتدل و آب و هوای گرم و نیمه مرطوب طارم علیا. متوسط بارندگی در حدود ۳۰۰ میلیمتر می‌باشد. غارهای استان عبارتند از : غار کتله خور، گلجیک، غار خرمنه‌سر.
غار کتله خور که در بین غارهای استان دیدنی‌تر و بزرگ‌تر است و یکی از پدیده‌های طبیعی بسیار زیبای ایران محسوب می‌شود در ۸۰ کیلومتری جنوب خدابنده قرار گرفته است. همچنین چشمه‌های آب معدنی استان عبارتند از :چشمه آبگرم وننق- چشمه آبگرم ابدال- چشمه آبگرم گرماب و چشمه آبگرم حلب انگوران
محصولات کشاورزی استان:
محصولات عمده کشاورزی استان که اکثراً صادر هم می‌شوند عبارتند از: انجیر - برنج - انگور - زردآلو - سیب - لوبیا - خیار - پیاز - گردو - فندق و بادام - زیتون - سیر- انار - گندم -جو –سیب‌زمینی و چغندر قند.