شهرســتان زنجــان با مرکزیــت شهر زنجان از سه بخش مرکـزی، بخـش زنجانرود و بخش قره‌پشتلو با 13 دهستان تشکیل شده است. تاریخ بنای شهر زنجان را هم زمان با سلطنت اردشیر بابکان دانسته‌اند و در آن زمان، آن را شهین یعنی منسوب به شاه می‌نامیدند. گفته می‌شود که این نام طی قرون و اعصار به زنگان و سپس به زنجان تبدیل شده است. فتح زنجان توسط اعراب در زمان خلافت عثمان و توسط سردار عرب براء بن عازب صورت گرفت و در این دوره، این شهر، شهری آباد و پرنعمت بوده است. شــهر زنجان به عنــوان یکــی از شــهرهای قدیمی ایران و منطقه دارای تاریخ پر افـت و خیزی مـی‌باشـد. به لحاظ حملات پی در پی و تخریب های مکرر از بین رفته و آنچه باقی مانده مربـوط بـه دوران بعـد از حمـلات مغول می باشد. تاریخ زنجان در سده های بعدی نیز گزارشگر حوادث مختلف سیاسی است. این شهر شاهد رویدادهای سیاسی ، اجتماعی و مذهبی نظیر قیام ملامحمدعلی منتسب به بابیان، انقلاب مشروطیت، درگیری دموکرات‌های آذربایجان و ... بوده است. درحال حاضر قدیمی‌ترین اثر تاریخی شـهر کاروانسـرای سـنگی اسـت ایـن کاروانسرا در منتهی الیه جنوب شهر زنجان و در زمان شاه عبـاس صفوی احداث شـده است .
جاذبه های گردشگری شهرستان زنجان
امامزاده سید ابراهیم
مسجد جامع (مسجد سید) زنجان
مسجد میرزائی
مسجد خانم
مسجد چهل ستون
مسجد حسینیه اعظم زنجان
بنای رختشویخانه
عمارت ذوالفقاری
بنای توفیقی
بازار زنجان
کاروانسرای سنگی
پل حاج میربهاالدین
پل سردار
از صنایع‌دستی شهرستان زنجان می‌توان به انواع ظروف مسی، چاروق و گیوه، چاقو و ملیله اشاره کرد.
سوغات شهرستان زنجان
علاوه بر صنایع دستی اشاره شده فوق می‌توان سوغات ذیل را به ارمغان برد: آب نبات قیچی، معجون نعنایی، شکلات زعفرانی، نان چایی، شیرینی کشمشی و شستی، انواع سبزیجات کوهی (غاز ایاقی، پیاز کوهی و ... ).
وضعیت تأسیسات گردشگری شهرستان
- هتل : 7 واحد
- هتل آپارتمان : 1 واحد
- مهمانپذیر : 12 واحد
- اقامتگاه بومگردی: 11 واحد
- مجموعه گردشگری : 4 واحد
- مجتمع خدماتی- رفاهی و گردشگری : 1 واحد
- سفره خانه سنتی : 4 واحد
- واحد پذیرایی بین‌راهی : 9 واحد
دفاتر خدمات مسافرتی : 36 واحد